Сусалай айлшад (на бурятском языке). Работа №76491

сценарий бурятского народного обряда, на бурятском языке

« Сусалын айлшад»

составитель Ринчинов Аюша Дабаевич.

Оролто угэ: Буряад зондо гуламтын ёhо гурим хадаа шанга гуримтай, онсо эрилтэтэй бэлэй. Гуламта соо сусал бодобол, али hуубал, эзэн хуун тэрэниие: тYYPYYн сайлуулаад (сагаан эдеэ ,зоохэй,тоhо ургэхэ), иимэ угэнуудые хэлжэ байгаад унэhоорэнь хушаха (булаха): «торгон хунжэлоор хушахамнай, нохоймнай зуудаг юм, басагамнай хулгайша юм, хубсаhаа дэрэдэ табяад унтаарайт». Сусал бодоходоо, холын айлшадые урина гэжэ хэлэдэг. Холын айлшад hайн хурэжэ ерэхын тулоо,сусалаа амаралууха хэрэгтэй юм.

Действие: убгэн хоймортоо эрхиеэ татан hууна. Хугшэн галаа тулинэ, хуугэд унтана. Басаган эдеэ бэлдэнэ. Хурьгэн хубуун мориной хазаар,эмээл бэлдэнэ.

Хугшэн: уурэй толон урхэ дээрэмнай ершэбээ даа,хоорхы. Углоо бури ,ур сайхые золгонобдэл

убгэн: тиинэбдэл даа. Уурээр эртуур бодшо байха, убгэ эсэгэнэрэймнай захяа хыш даа.

Хугшэн: эртэ бодоhон хуунэй - наhан ута болохо. Хубсаhаа, дэгэлээ дороhоонь тобшолходо, баhал ута наhатай болохош гэхэ. Юрэ заабари гуй юумэн гэжэ угэл даа.

Гэртэшуул: тиимэ,тиимэ

Убгэн: урданаймнай еhо заншал, ехэ удхатай байгаал даа.

Хугшэн: тиимэл даа. Бишнии улаагшан унеэгээ шобтороод ерэhуу,шимнии тахилаа бэлдэжэ бай. Басагамни намтай гаража, тугалым таталсажа угэ.

Басаган: тииhуу, тииhуу.

Убгэн: ум маа хуум (гал заяашандаа сайнгаа дээжэ ургэнэ)

(убгэнэй галдаа дээжэ ургэхэдэнь, гал ехээр «тас- няс» гэжэ.зугаална,дугарна)

- ээ, энэмнай айлшадые зугнэжэ, байна

(Хугшэн басаган хоер газааhаа ороно.)

Хугшэн: Газааша гаража, орон дэлхэйнгээ эзэдтэ сэржэмээ ургэ.

Убгэн:шиимнии галдаа сугээрээ ургэжэ байгаарай, галнай ехээр тас няс гэжэ зугаална, айлшадые зугнэбэ

Хугшэн: зай

Басаган: битнай сайгаа аягалhуу.

Убгэн: (сайн дээжэ баряад, газааша гаража зальбарна. убгэн газааhаа орожо ерэнэ. )

(газаа нохой хусана. басаган газаашаа шагаана.)

Басаган: хуршэнэр ербэ.

хуршэнэр: сайн байна

Хугшэн:наашаа орожо hуугты.

Басаган: углоонэй халуун сай уугты!

(зээ хубуун басаган хоер оронhоо бодожо,гэртэшуулые мндэшэлнэ)

Зээ хубуун,басаган: мэндээ

Хугшэн: нюур гараа угаагты. Эдеэлэгты.

Убгэн:заа, таа хоернай hониноо зугаалагты. Саагуур наагуур нютагаарамнай юуд худ боложо байнаб?

Нэгэдэхи хуршэ: эртэ урда сагайнгаа,удха узуурайнгаа еhо заншалнуудые ухибуудтээ, залуушуулнуудтаа дамжуулжа,хэлэжэ,ойлгуулжа угэхэ гэжэ ехэ ажалнууд ябажа байна. Залуушуулнай еhо заншалаал эбдэжэ,мэдэгкээ байхадаа муу харгыда орожо байна гэжэ хэлэбэл, алдуу бологкой байха. Алдуу гаргангуй ябабал, хуундэ ямаршье муу юумэн болгкой еhотой.

Хоердохи хуршэ: еhо заншалаа ехэ наринаар гамнажа, саашань hэргээхын тула, бултадаа оролдохо еhотойбди.

Хоердохи хуршэ: урда сагhаа хойшо, манай элинсэг, хулинсагуудамнай , ямар наринаар гал гуламтаяа тахижа, ургэжэ ябааб. мухай юумые галдаа хэжэ бологкой,галай заяашад бузарлаха,убэшэ зоболон болохо, гай тодхор дайралдаха гэжэ угэтэй.

Гурбадахи хуршэ: галдаа хурса, узууртэй тулеэ, узуурээрэнь хэжэ бологкой, галай заяашад айха.

Хугшэн: Сай сабагайнгаа,шанаhан эдеэнэйнгээ дээжые, эгээл туруун гал заяашадтаа ургэхэ еhотой. (бодоод, гуламтадаа ошоно) Эээ бурхан , энэмнай юугээ зугнэнэб?

Зээ хубуун: тообии, юун болошобоб?

Хугшэн: харагты наашаа, томоhоо томо сусал гал соомнай hуушабал. Амhар уруугаа ,унахал гэжэ байна.

Убгэн: гал ехэ заяашамнай, айлшадай ерэхые зугнэжэ, томо сусали шэрэм соомнай hуулгаба хыш даа. Хундэлышь,хундэлышь!

Хугшэн: басагамни, асарышь сагаан эдеэнэй дээжэ, тоhо,зоохэй

(басаган эжыдээ тоhо, зоохэй асарна)

Убгэн: Урда сагта нэгэ hамган байгаал би даа гээд, сусаляа хажуудаа байhан тогоотой уhаруугаа хаяhыш гэгшэ. Тиигээд , эсэгэниинь айлшаар ерэжэ байтараа, уhанда унажа, бурханай боло гэлсэдэг.

Хугшэн: таатай! Ямар аймшагтай юумэ хэлэнэш даа.(хугшэн сусалаа хундэлнэ)

Хугшэн: суу баригты ,(унэhоороо хушахадаа, хэлэнэ) зоохэй хуртэгты . Торгон хунжэлоор хушахамнай , нохоймнай зуудаг юм, басагамнай хулгайша юм.

Убгэн: заа, иигээд сусалаа хундэлбэбдэ, сог дээрэнь хэбтуулжэ,унэhоорэнь хушаажа унтуулабабди.

Хурьгэн:иижэ сусал бодоходонь хундэлдэг гу?

Хугшэн: тиимэ. Холын айлшан hайн хурэжэ ерэхын тула ,иимэ еhо заншал бии.

Гэртэшуул:ямар hоним бэ.

Убгэн: углоогуур , галдаа дээжэ ургэжэ байхадамни, гал ехээр зугаалаа hэн. Муноо сусал hууба, ушоол олон айлшадые ерэхынь зугнэжэл байна хаш даа.

(газаа нохой хусана. Ухибууд гуйлдэжэ гараад, гэртээ орожо хэлэнэ)

Ухибууд: айлшад ерэбэ.

Хугшэн: ээ богдаа ойрхи, эгэшэнэрнай, дуунэдэмнай,нухэр хугшэмнай олоортоо ерэбэл. Баяр хурьгэн, гарышь,угтыш.

Хуршэнэр: ээ, угтыд. Нохойтнай аймшагтай.

Айлшад: мэндээ!

Гэртэшуул: мэндээ!

Басаган: дээшээ hуугты, халуун сай баригты.

Хугшэн: ургэбшэтэй томо ехэ сусалимнай , энэл хышь даа.

хугшэнэй дуу басаган: сусал hууга hэн гуу?

Хугшэн: тиигээ!

Убгэн: углоогуур ехээр галнай «тас няс» гэжэ зугаалааhэн, гал ехэ заяашанай ургэбшэтэй, ута томо сусал hунгажа, холын хундэтэй айлшадые, эгэшэ дуунэрые уриhан удхатай болоно гээшэлдаа!

(Булта дээшээ hуужа, сайлна)