Теневой театр на уроках литературы
Мастер-класс
«Зүжэгтэ һүүдэр түрэлхи хэлэнэй хэшээлнүүдтэ хэрэглэлгэ»
-Сайн байна, хүндэтэ багшанар. Би уран һайханай шэглэлэй Сахирай дунда интернат һургуулиин буряад хэлэ ба уран зохеолой багша Туяна Амгалановна. Минии харуулhан мастер класс танда һонин хэрэгтэй олон зүбшөөрһэн мэдээсэл асарха гэжэ найданаб. Зүжэгтэ һүүдэрэй онол аргануудые түрэлхи хэлэнэй хэшээлнүүдтэ аман хэлэлгэ хүгжөөхын тула яажа хэрэглэхэ тухай хөөрэлдэхэбди.
Һүүдэр гээшэмнай хүүгэдыешье, томошуулыешье ехээр гайхуулдаг, һонирхол татадаг. Зүжэгтэ һүүдэр ехэ үзэсхэлэн һайхан нюусатай. Хэр угһаа хойшо буряад зон һэеы гэр соогоо үдэшын галай һүүдэртэ элдэб юумэнүүдые гараараа харуулан байжа, үхибүүдтээ хөөрэдэг байгаа. Харин мүнөө, зайн галай бии болоһонһоо хойшо галаа тойроод, һуужа үльгэр онтохонуудаа хөөрэлдэхэеэ болеод байнабди.
Тиимэһээ, мүнөө сагай эрилтээр хэшээлнүүдтээ элдэб янзын онол аргануудые хэрэглэдэг аргатай болоошье һаа һурагшад түрэлхи хэлэнэй хэшээлнүүдтэ һонирхол үгы болоод байна. Ехэнхи үхибүүд ород хэлэн дээрэ хөөрэлдэнэ гэжэ мэдэнэбди. Би энэ һуралсалай жэлдэ дүрбэдэхи ангиин һурагшадта буряад хэлэ заажа эхилхэдээ иимэ тухашаралтай даарилдааб. Үхибүүд: ном уншанагүй, уншаһанаа ойлгоногүй, хөөрэжэ шаданагүй, түрэлхи буряад хэлэн дээрээ хөөрэлдэнэгүй. Яажа һурагшадай һонирхол татахаб гэжэ урдаа зорилго табяад, зүжэгтэ һүүдэр гэһэн арга хэшээлдээ хэрэглэжэ туршахадамни, энэ арга үрэ дүнтэй, һурагшадта ехэ һонирхолтой, намда таатай зохид байгаа.
Мүнөө бидэ өөрынгөө дуратай амитаниие шэлэн абаад,тэрэ амитанайнгаа зүгһөө хаалтын саанаһаа гаража ерэһэн газар шара нохой жэлдэ зорюулжа амаршалга хэлэе.
Амаршалнагууд
Зүжэгтэ һүүдэр гэһэн аргада иимэ онол арганууд ороно: Импровизаци, Метод наглядной иллюстрации , Метод игры, Метод импровизации
Манай багшанарай гар соо ехэ гэгшын арга боломжо байна. Багшын хүсөөр анги соо һуралсалай ябадал бии болгоно, һурагша багшаһаа бэлэн мэдээсэл абахагүй, харин өөрөө һураха, мэдээсэл олохо, зүб харюу оложо проблемнэ бодолгоһоо гаража шадаха дадалтай байха.
Арга бүхэн ба шүүмжэлхэ ухаан бодол (критическэ мышлени) өөрынгөө зорилгоороо һурагшын творческэ потенциал нээхэ аргатай байха.
-Энэ хэрэглэлгэ юу үгэнэб?
Шүүмжэлхэ ухаан бодол (критическэ мышлени) хэрэглэхэдэ һурагшада иимэ шадал бии болоно:
-һанал бодол тодоор хэлэхэ;
-ондоо хүнэй һанал бодол тогтоон абаха;
-зорилго бэелүүлхэдээ, сухаришагүй (настойчивый) байха;
-һуража байхадаа, өөрынгөө алдууе заһахаар байха;
-бодомжолхо (рассуждать)
-бэдэрхэ ба олохо ондоо хүнэй һанал бодолой (шиидхэлгээр);
Өөрынгөө мастер-класс соо энэ технологиин хэшээлдээ хэрэглэдэг нэгэ хэды аргануудые харуулхаяа һананаб. Эдэ аргануудые хэшээлэй ямаршье шатада хэрэглэжэ болохо: дуудалга, удхалга, рефлекси;
Мүнөө ухаан бодолой 6 арганууд дээрэ хүдэлхэбди. Арга бүхэн 5 хушуу малай нэрээр нэрлэгдэхэ.
-морин (Бүдүүн ба нарин асуудалнууд)
-ямаан (ҮШДС- үүргэ(роль), шагнаха таһалга(аудитория), дүрсэ(форма), сэдэб(темэ);
-үхэр (проблемнэ асуудал);
-тэмээн (синквейн);
-торхо (корзина идей);
-һэеы гэр (прием фишбоун);
2017 он-эхэ байгаалияа хамгаалгын жэл. Хүн бүхэндэ “Байгаалияа гамная!” гэһэн текст үгтэхэ. Хүн бүхэн өөрын аргын дүримөөр даабари дүүргэнэ. Энэ даабарида 2-3 минутын саг соо үгтэнэ. Даабари дүүргээ һаатнай, буряад зонойнгоо 5 хушуу мал һэеы гэрэйнгээ хажууда суглуулхабди.
-Зай, бидэ энэ технологиин нэгэ хэды арганууд дээрэ хүдэлөөбди. Эндэ һурагшад миин багшаяа шагнаад һуунагүй, өөһэдөө хэшээлэйнгээ ахалагша нюурнууд болоно. Һурагшад бодоно, өөрэ тухайгаа һанана, бэе бэетэеэ һанамжануудаараа хубаалданад, уншана, бэшэнэ, уншаһанаа бодомжолно.
- Хабаадаһан багшанарта баярые хүргэнэб.
Эрхим хүндэтэ багшанар,
Хүнгэн бэшэ ажалдатнай,
Ажал хэрэгтэй түрүүлэн,
Алдар солодо хүртэгты,
Арад зондоо хүндэтэй,
Амгалан мэндэ һуугыт даа!
